De nadelen van flow in je organisatie

Als je flow ervaart, geeft je dat veel voordelen. Voor jezelf, het werk dat je verricht en ook directe collega’s, klanten en de organisatie hebben er profijt van als jij veelvuldig flow ervaart. En zoals alles een schaduwzijde heeft, kan (te) veel flow ervaren ook nadelen hebben.

In het boek ‘Flow in organisaties’ dat op 1 oktober 2021 uitkomt, heeft Rachel de voor- en nadelen van het ervaren van veel flow voor je uitgewerkt naar voor- en nadelen voor jouzelf, je directe collega’s, klanten en de organisatie. Door je bewust te maken van wat zowel de voor- als de nadelen zijn van het ervaren van veel flow zul je beter in staat zijn om flow zodanig te doseren dat de voordelen de boventoon zullen voeren.

In een vorig artikel heb kun je lezen wat de voordelen zijn van flow ervaren.  Dit artikel gaat over wat de nadelen kunnen zijn wanneer je (te) veel flow ervaart.

In Flow, Psychologie van de optimale ervaring, geeft Mihaly Csikszentmihalyi, een van de grondleggers van de positieve psychologie en het concept flow, aan dat er ook nadelen kunnen kleven aan flow. Wanneer je zo opgaat in de taak dat je geen aandacht meer hebt voor de dingen die om je heen gebeuren, dan verlies je de ultieme controle: de vrijheid om de inhoud van je bewustzijn te bepalen. Je hebt dan geen controle meer over jezelf en flow heeft dan een negatieve werking. Csikszentmihalyi vergelijkt dit verlies aan ultieme controle met een verslaving. Laat me je hierover meer over vertellen, te beginnen met nadelen voor jouzelf.

Het zou kunnen dat je geen draagvlak krijgt voor jouw flowervaring en de ideeën of ontwikkelingen die uit jouw flowervaring voortkomen. Dat klinkt misschien een beetje gek, want waarom zou je in hemelsnaam draagvlak moeten hebben voor jouw flowervaring?

Het concept flow en wat flow aan voordelen kan brengen, raakt steeds meer bekend en gewaardeerd. Dat neemt niet weg dat het voor sommige mensen nog steeds gezien kan worden als iets zweverigs. Flow is immers erg abstract en heeft veel raakvlakken met mindfulness. Ben je in een omgeving waar flow nog als abstract en zweverig gezien wordt, dan kun je je eenzaam en onbegrepen voelen.

Het kan ook mogelijk zijn dat jouw flowervaring en dat wat uit jouw flowervaring ontstaat, schuurt met je werkomgeving. Bijvoorbeeld omdat jouw persoonlijke doelen en de organisatiedoelen niet op elkaar aansluiten. Dit kan belemmerend zijn voor jouw persoonlijke ontwikkeling. Het kan er zelfs toe leiden dat je onverschillig wordt. De beperking van het sociale systeem (‘zo doen wij het hier’) zou er zelfs toe kunnen leiden dat je jezelf vervreemt van je eigen doelstellingen. Op de lange termijn kan dit ervoor zorgen dat je je niet meer gelukkig voelt op je werk, omdat je niet meer jezelf kunt zijn. Om het aangename gevoel van flow opnieuw te kunnen ervaren in je werk, zul je dan hoogstwaarschijnlijk op zoek moeten naar een andere werkomgeving.

Een ander nadeel kan zijn dat je je met een flowervaring heel wat op de hals haalt. Door de flowervaring kun je te opportunistisch en overmoedig worden, waardoor je te veel werk krijgt met alle ideeën die uit de flowervaring ontstaan. Het is erg waarschijnlijk dat je niet continu in een staat van flow verkeert om al dat werk ook zelf uit te kunnen voeren. Tenzij je hiervoor een beroep kunt doen op je collega’s. Hoe gelukkig zullen zij zijn met het vele extra werk dat jouw opportunisme en overmoedigheid hen brengt?

Het zal je gezien ‘de toon’ van mijn voorgaande zin niet verbazen dat de extra werkzaamheden die voortvloeien uit jouw creatieve ideeën ook nadelig kunnen zijn voor jouw directe collega’s. Zij kunnen hierdoor immers meer werkdruk ervaren.

Wanneer jouw ideeën niet in lijn liggen met de doelen, grenzen en regels van andere afdelingen of collega’s, kunnen jouw directe collega’s hier ook hinder van ondervinden. Het kan leiden tot verwarring, onrust en onzekerheid als van hen verwacht wordt dat zij zaken oppakken die indruisen tegen het sociale systeem. Je collega’s kunnen zich dan vervreemd gaan voelen van de rest van de organisatie en er ontstaan eilandjes.

Wanneer je in een groepsproject werkt en je bij je flowervaring zo volledig opgaat in je eigen wereld en uit contact gaat, kan het zijn dat je collega’s je niet meer goed kunnen volgen. Ze kunnen hierdoor afhaken of de aandacht voor het idee of project verliezen. Dit zal minder het geval zijn als er sprake is van groepsflow. Bij groepsflow werkt een team als een geheel en er treedt synchroniciteit op. Jullie vullen elkaar aan en jullie breinen lijken met elkaar verweven. Is er geen groepsflow en zit je met je flow te veel in je eigen wereld, dan ben je onbereikbaar voor anderen en kun je zweverig en niet daadkrachtig genoeg overkomen.

Ga je te ver op in je werkzaamheden en verlies je hierbij de ultieme controle, dan heb je niet voldoende aandacht meer voor de dingen die om je heen gebeuren. Voor klanten gebeurt dan het tegenovergestelde van wat ik in een eerder artikel benoemd heb onder de voordelen van flow. Het gevaar dreigt dat je onvoldoende luistert naar de klant, de behoeften en belangen van de klant uit het oog verliest en te overtuigd raakt van jouw eigen idee of oplossing. De klant wordt dan niet of onvoldoende in zijn behoeften en wensen voorzien.

De nadelen voor jouzelf, je directe collega’s en klanten hebben ook zijn uitwerking op de organisatie. Wordt je klant niet of onvoldoende in zijn behoeften en wensen voorzien, dan kan dit leiden tot een negatieve ervaring van je klant, klachten of zelfs klantverlies.
Wanneer dat wat voortvloeit uit jouw flowervaring aan ideeën, oplossingen of werkzaamheden niet in lijn ligt met de doelen van de organisatie en collega’s en buiten het sociale systeem vallen, dan heeft dat ook een negatief effect op de organisatie. Doelen worden niet behaald of nagestreefd en het niet-nakomen van afspraken kan de organisatie financiële schade berokkenen, zoals meerwerk voor het maken van noodzakelijke correcties. Flow leidt dan tot ineffectiviteit en inefficiëntie.

De nadelen van flow wegen niet op tegen de voordelen ervan. Bovendien kunnen de nadelen voorkomen worden door goed leiderschap en goede communicatie tussen jou en de leidinggevende en tussen jou en collega’s, zodat je van de voordelen van flow kunt genieten, zonder de ultieme controle te verliezen. Houd ook je lijf goed in de gaten. Je lijf geeft je continu signalen hoe het met je gezondheid gesteld is. Neem je voldoende rust? Is jouw flow nog in balans met wat je geestelijk en fysiek aankunt? Doseer je ideeën en werkzaamheden die voortkomen uit jouw flowmomenten dus goed. Voor jezelf en voor je collega’s.

Ben je een leidinggevende, dan is het van belang dat je je medewerkers goed kent om te voorkomen dat je medewerker te veel opgaat in de activiteit en de controle verliest. Hier ligt ook een rol voor je teamleden weggelegd. De teamleden kunnen, wanneer zij hun collega goed kennen, signalen opmerken en jou of hun collega erop attenderen dat de flowervaringen uit balans raken met wat iemand op gezonde wijze kan realiseren. Het is daarom belangrijk dat de werkomgeving veilig genoeg ervaren wordt om elkaar open en transparant aan te spreken. Regelmatig werkoverleg- en feedbackmomenten met elkaar inplannen kan daarvoor erg nuttig zijn. Tijdens werkoverleggen kan werkdruk bespreekbaar worden gemaakt en collega’s kunnen elkaar waar nodig ondersteunen en taken van elkaar overnemen.

Is flow bij jou in goede balans?