Veiligheid in de organisatie herstellen

Artefacten

Het niveau van artefacten is wat je ziet, hoort en voelt wanneer je rondloopt in een organisatie. Denk aan de vrijdagmiddagborrel, het vieren van successen en andere rituelen. Op dit niveau beoordeel jij bij een sollicitatie of je je ergens thuis kunt voelen of niet. Toch kun je niet vaststellen wat er gaande is binnen de organisatie en wanneer je langer binnen de organisatie zit, merk je toch dat er wat gedragingen zijn die je niet kunt duiden. Om erachter te komen waar gedrag vandaan komt zal je je moeten verdiepen in de beleden waarden.

Beleden waarden

De beleden waarden gaan over zaken als waarden, principes, ethiek en visies van de organisatie die in documenten staan beschreven (zoals visiedocumenten en protocollen). Toch loop je op dit niveau nog tegen gedragingen aan die je niet kunt rijmen met de waarden van de organisatie. Zo kunnen er organisaties of organisatieonderdelen zijn met dezelfde waarden en toch kan het gedrag van mensen nog verschillen van elkaar. De ene afdeling of businessunit is de andere niet, zeg maar. Het gedrag wordt volgens Schein bepaald door een dieperliggend denk- en perceptieniveau: het niveau van de gemeenschappelijke impliciete veronderstellingen.

Gemeenschappelijke impliciete veronderstellingen

Om dit niveau van de organisatiecultuur te begrijpen moeten we de geschiedenis van de organisatie induiken. Welke waarden, overtuigingen en veronderstellingen hebben oprichters en belangrijke leiders gehad die de organisatie succes hebben gebracht? Die waarden, overtuigingen en veronderstellingen worden door medewerkers (onbewust) overgenomen en als vanzelfsprekend beschouwd en blijven bestaan. Zelfs als die oprichters en leiders de organisatie al lang een breed verlaten hebben. Het zit ingebakken in het dieperliggende systeem van de organisatie.

Wanneer we spreken over leiders, hebben we het niet per se over formele leiders. Binnen elke organisatie staan ook informele leiders op die invloed hebben op de organisatiecultuur. Iedere medewerker draagt met de eigen identiteit in bepaalde mate bij aan de cultuur en identiteit van de organisatie. Daarom is de veiligheid binnen een organisatie herstellen zo’n enorme opgave. Het is zeker geen onmogelijke opgave, maar je moet wel bereid zijn onder water ook in de bodem te graven. Anders zal het aan de wateroppervlakte (tijdelijk) rustig lijken, terwijl er in de onderstroom heel wat gaande is.

Dit artikel is gebaseerd op het boek ‘Flow in Organisaties’. Wil je nog meer lezen zoals de drie cultuurniveau’s van Edgar Schein? Koop dan het boek via deze link.